Een overlijden brengt families samen, maar helaas niet altijd in harmonie. Misschien heb je al jaren geen contact meer met je broer of zus. Of er is ruzie over de zorg die je ouder kreeg. En nu moet er samen een uitvaart geregeld worden. De gedachte alleen al kan overweldigend zijn. Als je je zorgen maakt over hoe dit moet lukken: je bent niet de enige. Familieconflicten rond een uitvaart komen vaker voor dan je denkt. Gelukkig zijn er manieren om door deze moeilijke situatie een weg te vinden. Met de juiste aanpak kun je komen tot een uitvaart waar je later achter kunt staan, ook al blijven de familieverhoudingen ingewikkeld. Uiteindelijk gaat het om je dierbare een waardig afscheid geven, ondanks de omstandigheden. Deze blog helpt je daarbij.
Dit is misschien wel het belangrijkste om te weten: het regelen van een waardig afscheid kan, ook als de verhoudingen slecht zijn. Je hoeft niet ineens beste vrienden te worden met familieleden waar je ruzie mee hebt. Je hoeft oude conflicten niet op te lossen. Wat wel nodig is, is een vorm van praktische samenwerking rond één gemeenschappelijk doel: je dierbare op een respectvolle manier uitgeleide doen. Veel mensen denken dat ze eerst hun onderlinge problemen moeten oplossen voordat ze aan een uitvaart kunnen beginnen. Dat is niet zo. Met de juiste aanpak en afspraken is het mogelijk om samen stappen te zetten, zelfs als je elkaar liever niet ziet.
Een van de eerste vragen is vaak: wie mag nu eigenlijk beslissen? Dit helder krijgen kan al een deel van de spanning wegnemen. Heeft je naaste iets opgeschreven over zijn of haar wensen? Een wilsverklaring of schriftelijk vastgelegde uitvaartwensen hebben juridisch gewicht en kunnen als leidraad dienen. Als er geen wilsverklaring is, geldt de volgende wettelijke volgorde:
1. Partner of geregistreerd partner
2. Kinderen (gezamenlijk)
3. Ouders
4. Broers en zussen
Soms is in een testament een uitvoerder aangewezen die ook over de uitvaart mag beslissen. Als meerdere personen gelijkwaardig beslissingsbevoegd zijn (bijvoorbeeld alle kinderen samen), zijn jullie gedwongen tot samenwerking. Dat betekent niet dat iedereen over alles mee moet beslissen, maar de hoofdlijnen moeten wel gezamenlijk worden vastgesteld.
Een professionele uitvaartbegeleider kan een enorm verschil maken in een conflictsituatie. Zij zijn gewend aan ingewikkelde familiedynamiek. Ze kunnen bemiddelen, gesprekken structureel leiden, praktische oplossingen aandragen en iedereen het gevoel geven gehoord te worden. Dat allemaal met een neutrale en objectieve visie. Wees open over de familiesituatie wanneer je contact opneemt. Een goede uitvaartbegeleider zal hier professioneel mee omgaan en de begeleiding hierop afstemmen.
Niet iedereen hoeft altijd tegelijk in dezelfde ruimte te zijn. Als de spanning te hoog oploopt bij gezamenlijke gesprekken zijn er andere opties, zoals individuele gesprekken met de uitvaartbegeleider of deels schriftelijk overleggen (via e-mail). Eventueel kan gewerkt worden met kleine subgroepen die zich prettiger voelen bij elkaar. Deze werkwijzen voorkomen escalaties en geven iedereen de ruimte om zich uit te spreken.
Probeer steeds terug te keren naar de centrale vraag: wat zou hij of zij hebben gewild? Niet wat jullie van elkaar vinden, maar wat een mooi afscheid zou zijn voor degene die er niet meer is. Vraag jezelf af waar jullie het wel over eens zijn, welke herinneringen de groep met elkaar deelt, wat de uitgesproken wensen van de overledene zijn en wat goed past bij wie hij of zij was. Die verschuiving in perspectief kan ruimte maken, ook al blijven de onderlinge verhoudingen moeilijk.
Documenteer alle belangrijke beslissingen en zorg dat iedereen dezelfde informatie krijgt. Dit voorkomt later discussies over "wie wat gezegd heeft". Vraag de uitvaartbegeleider om na elk overleg een samenvatting te mailen naar alle betrokkenen.
In de uitvaartruimte kan ruimte worden gerealiseerd voor meerdere sprekers met ieder hun eigen verhaal. Net als aparte zitblokken voor verschillende familieleden of familietakken. Een opzet waarbij het officiële deel gescheiden is van het informele samenzijn (zodat mensen kunnen kiezen wat ze bijwonen) kan van pas komen.
Een besloten afscheidsmoment plannen op verschillende tijdstippen voor verschillende mensen is wellicht een goed idee. Eventueel op meerdere locaties: bijvoorbeeld de ceremonie op de ene plek, de samenkomst daarna ergens anders waar niet iedereen hoeft te komen. Volledig afzonderlijke afscheidsbijeenkomsten en rouwkaarten is ook mogelijk bij exceptie. Dit is niet ideaal, maar als de verhoudingen zo zijn dat gezamenlijk rouwen niet mogelijk is, is het belangrijk dat iedereen toch afscheid kan nemen op een manier die voor hen voelt zoals het moet.
Praktische taken verdelen kan helpen om ieders betrokkenheid vorm te geven zonder dat er constant overleg nodig is. De één regelt de bloemen, een ander kiest de muziek. Weer een ander schrijft de rouwkaart en iemand anders zorgt voor de catering. Natuurlijk moet er wel overeenstemming zijn over de hoofdlijnen, maar binnen die kaders kan iedereen een eigen bijdrage leveren. Het aanwijzen van één persoon die namens de familie naar buiten treedt biedt in sommige gevallen een uitkomst.
Soms zijn conflicten zo hevig dat er geen beweging mogelijk lijkt. Signalen dat het moeilijk wordt zijn bijvoorbeeld een totale communicatiestop tussen beslissingsbevoegde personen of juridische procedures die de uitvaart blokkeren. Bovendien fysieke dreigementen of intimidatie en compleet gebrek aan bereidheid tot enige vorm van compromis. In zulke gevallen zijn er verschillende opties. Denk aan juridisch advies inwinnen over je rechten en plichten. In uitzonderlijke gevallen kan de uitvaart zo nodig worden uitgesteld totdat meer duidelijk is. Bij hoge uitzondering kan een rechter worden gevraagd een beslissing te nemen. Dit zijn gelukkig zeldzame situaties, maar het is goed om te weten dat er ook dan nog mogelijkheden zijn.
Een uitvaart regelen terwijl er familieconflicten spelen is emotioneel zwaar. Vergeet niet om ook voor jezelf te zorgen. Je hoeft niet alles alleen te doen. Laat anderen (uitvaartbegeleider, vrienden, onafhankelijke familieleden) helpen waar mogelijk. Stel grenzen aan hoeveel energie je in het conflict steekt en focus op het praktische doel. Meer dan je best kun je niet doen. Perfectie is niet haalbaar. Wellicht heb je er baat bij om steun te zoeken bij mensen buiten de familiesituatie.
De uitvaart is voorbij, maar de familieverhoudingen zijn waarschijnlijk nog steeds ingewikkeld. En dat is oké. Je hoeft achteraf geen verzoening of oplossing te forceren. Wat je hebt gedaan — ondanks alles toch een afscheid organiseren — is al meer dan genoeg. Geef jezelf de ruimte om te rouwen op je eigen manier, in je eigen tempo. De familieruzie mag je rouwproces niet kapen.
Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor het laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie.