Veraarden wordt afgeraden door de Nederlandse Gezondheidsraad

De Gezondheidsraad heeft geadviseerd om humaan composteren vooralsnog niet toe te laten als nieuwe vorm van lijkbezorging in Nederland. Dit advies, gepubliceerd op 2 oktober 2024, markeert een belangrijke stap in het debat over deze natuurlijke vorm van lichaamsbestemming.

Wat is veraarden?

Veraarden, ook wel humaan composteren of humusatie genoemd, is een ecologisch alternatief voor crematie en begraving. Bij dit gecontroleerde proces wordt het lichaam van een overledene getransformeerd tot nutriëntrijke aarde, volgens de natuurlijke cyclus van leven en sterven.

Het proces in detail:
•    De overledene wordt geplaatst in een bed van organische materialen zoals hooi en stro.
•    Micro-organismen breken het lichaam geleidelijk af in een zuurstofrijke omgeving.
•    Het proces vindt bovengronds plaats in een gecontroleerde omgeving binnen een gebouw.
•    De transformatie duurt vijf tot zeven weken, inclusief de verwerking van botfragmenten.
•    Het eindproduct is ongeveer 40 dagen later klaar: rijke humus vol mineralen, geschikt voor plantengroei en herbebossingsprojecten.

Hoewel het ritueel overeenkomsten vertoont met een traditionele begrafenis, zorgt de gecontroleerde omgeving voor optimale condities tijdens het transformatieproces.

Groeiende belangstelling in Nederland

In Nederland zet stichting Veraarden zich actief in voor deze vorm van lichaamsbestemming. Volgens de stichting is er een groeiende behoefte aan een meer natuurlijke omgang met de dood. Dit voorjaar lanceerde de stichting de campagne 'Wij zijn aarde', die via crowdfunding meer dan €16.000 ophaalde, mede dankzij steun van de Triodos Foundation.

De timing leek gunstig: de Wet op de lijkbezorging wordt momenteel gemoderniseerd. Samen met Uitvaartorganisaties Nederland drong de stichting aan op opname van veraarden in het nieuwe wetsontwerp. Een andere alternatieve methode, alkalische hydrolyse (resomeren), werd wel opgenomen na een positief advies van de Gezondheidsraad in 2019.

Internationale ervaringen

Verschillende landen zijn Nederland voor. In de Verenigde Staten is 'natural organic reduction' inmiddels toegestaan in dertien deelstaten, met Washington als pionier in april 2019. Het eerste commerciële bedrijf, Recompose, opende daar in 2021.
Dichter bij huis voert Duitsland een belangrijk pilotproject uit. De deelstaat Sleeswijk-Holstein introduceerde 'Reerdigung', waarbij bedrijf Meine Erde vanaf 2022 de eerste Europese veraardingslocaties realiseerde. Het Duitse ministerie monitort dit project intensief: van elke veraarding worden monsters genomen om te controleren op medicijnresten. Tot nu toe is er niets teruggevonden in de compost, omdat de temperatuur oploopt tot 70 graden waardoor medicijnresten vergaan. Ook amalgaam uit vullingen wordt meevermalen en komt, net als bij een begrafenis, in de bodem terecht.

Het advies van de Gezondheidsraad

In februari 2024 vroeg minister Uitermark van Binnenlandse Zaken de Gezondheidsraad om een nieuw advies, gebaseerd op vijf jaar internationale ervaring en wetenschappelijk onderzoek. In 2019 was er nog onvoldoende informatie beschikbaar om de techniek te beoordelen.
Het nieuwe advies, gepubliceerd op 2 oktober, is echter negatief. De Gezondheidsraad oordeelt dat er nog steeds onvoldoende wetenschappelijke gegevens zijn over de veiligheid en duurzaamheid van humaan composteren. Er bestaat geen duidelijke processtandaard voor het composteringsproces, waardoor de duurzaamheid moeilijk in te schatten is.

Veiligheidszorgen:
•    In de zuurstofrijke omgeving kunnen ziektekiemen zich mogelijk vermeerderen en via de lucht verspreiden.
•    Er kunnen ziektekiemen en schadelijke stoffen aanwezig zijn in de menselijke reststoffen.
•    De omvang van deze risico's kan niet worden bepaald door gebrek aan data.
•    Het Duitse onderzoek betreft slechts enkele gevallen.

Op het beoordelingsaspect waardigheid voldoet de methode wel aan de voorwaarden.

De weg vooruit

Voor stichting Veraarden is dit geen definitief eindpunt. Ze blijft zich inzetten voor meer natuurlijke vormen van lichaamsbestemming en een bewuste afscheidscultuur. 

De Gezondheidsraad beveelt aanbieders van nieuwe technieken aan meer duidelijkheid te geven over processtandaarden en roept op tot meer onafhankelijk onderzoek. Pas dan kunnen de veiligheidszorgen worden weggenomen en kan humaan composteren mogelijk alsnog een plek krijgen in de Nederlandse uitvaartpraktijk.